قلیان اکسیژن؛ یک پک عمیق به سمت ناکجا؟!

قلیان برای نخستین بار در دورۀ صفوی از هندوستان وارد ایران شد و به نوشتۀ سفرنامه‌نویسان اروپایی از همان زمان ایرانیان استقبال زیادی نسبت به آن به‌عمل آوردند. نکته جالب این که از دوره قاجار محبوبیت قلیان کشیدن درست مثل دوران حاضر بود و از قهوه خانه‌ها و اندرون خانه‌ها تا تفرجگاه‌ها و کاروانسرا‌ها با قلیان پر شده بود. اغلب شاهان و شاهزادگان قاجار نیز علاقه زیادی به قلیان کشیدن در هر شرایطی داشتند. اما با گذشت سال‌ها از آن دوران، قلیان همچنان نقشی پررنگ در تفریحات ایرانیان و به ویژه جوان‌ها ایفا می‌کند.
حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره افزایش شدید تمایل جوانان به مصرف قلیان می‌گوید: «این روز‌ها افزایش تعداد دانش‌آموزان سیگاری و قلیانی در کشور هستیم و به طور کلی ۱۴ درصد مردم ایران درگیر مصرف مستمر دخانیات هستیم. همچنین روند مصرف دخانیات در بانوان کشور رو به رشد است و نسبت به مصرف آقایان، شتاب بیشتری گرفته است. سن شروع مصرف دخانیات نیز پایین آمده و تعداد بیشتری از دانش‌آموزان کشور نسبت به گذشته درگیر مصرف سیگار یا قلیان شده‌اند.» محمدرضا مسجدی؛ دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات نیز گفته است که «استعمال سیگار در میان خانم‌ها روند رشدی بالای ۷۰ درصد داشته است. حتی برای دختران ۱۲ تا ۱۵ سال تا ۱۳۳ درصد افزایش داشته است و این ارقام تکان دهنده است.»
مسئله قلیان کشیدن در ایران فقط مختص مردم عادی نیست و حتی ورزشکاران نیز قلیان می‌کشند. این ادعایی است که خداداد عزیزی چهره مشهور فوتبال ایران در برنامه‌ای تلویزیونی مطرح کرد و گفت که ۸۰ درصد فوتبالیست‌های ما قلیان می‌کشند. خداد عزیزی در ادامه گفت که خود او هم ۱۶ سال است که قلیان می‌کشد. این آمار و ارقام، گرچه نگران کننده به نظر می‌رسند، اما با ورود به هر قهوه خانه، کافی شاپ یا مرکز تفریحی به راحتی می‌توان متوجه شد که حقیقت دارد. به گفته پزشکان متخصص قلب و عروق، مواد سمی موجود در دود قلیان می‌تواند در عروق مانده و باعث انسداد آن‌ها و در نتیجه بیماری‌های قلبی شود. همچنین کشیدن سنگین قلیان با سطح بالای تری‌گلیسیرید که یک عامل اصلی برای پیشرفت بیماری قلبی کرونری است، ارتباط دارد و می‌تواند باعث تغییر در ضربان قلب و ایجاد آریتمی قلب شود.
با این همه مضرات و آسیب‌های قلیان برای افراد مختلف جامعه و محدودیت‌های گاه و بیگاه در کنترل مصرف قلیان، تنها زمانی که طرح مبارزه با ارائه قلیان در قهوه خانه‌ها و کافی شاپ‌ها جواب داد، زمانی بود که کرونا در کشور اوج گرفت و وزارت بهداشت و نیروی انتظامی با همکاری یکدیگر طرح مبارزه با ارائه قلیان را اجرا کردند. در آن دوران با توجه به نگرانی‌های گسترده مردم از ابتلا به کرونا، این طرح تا حد زیادی جواب داد و به ندرت تخلف آشکاری در این زمینه دیده می‌شد.

تا همین چند وقت پیش، برخی از افرادی که عاشق قلیان بودند و در عین حال نگران سلامتی خود بودند به قلیان‌های میوه‌ای یا تنباکو‌های میوه‌ای اعتماد بیشتری داشتند و می‌گفتند با استفاده از این محصولات، آسیبی در حوزه سلامتی نخواهند دید، اما بررسی‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد قلیان‌های میوه‌ای نیز می‌تواند به اندازه دیگر انواع قلیان آسیب زا باشد. حتی ممکن است از میوه‌های کپک زده برای تهیه این نوع قلیان استفاده شود.
به گفته مسئولان وزارت بهداشت، این وزارتخانه در راستای کاهش آسیب‌های ناشی از مصرف قلیان سنتی، تصمیم گرفته اند دست به تولید محصولی بزنند که هم میل جوانان به مصرف قلیان را ارضا کند و هم بی آسیب باشد. حدود ۱۰ سال از زمان ثبت اختراع رسمی قلیان اکسیژن یا در کشور می‌گذرد، ولی وزارت بهداشت اکنون تصمیم گرفته که دست به اجرای گسترده طرح آزمایشی برای بررسی این قلیان‌ها بزند. اما همزمان با انتشار خبر اجرای این طرح، اخباری مبنی بر عوارض استفاده از این نوع قلیان، غش کردن، خنده شدید و حتی مراجعه به بیمارستان و بستری افراد منتشر شد.
این موضوعات واکنش غلامرضا حیدری، مجری طرح مطالعاتی بررسی «قلیان اکسیژن» را بر انگیخت و او گفت: «مقدار گاز‌های اکسیژن و نیتروژن موجود در قلیان اکسیژن تنظیم شده و استاندارد است و حدود ۱۰ سال از زمان ثبت اختراع رسمی این دستگاه در کشور می‌گذرد. سهم اکسیژن از ترکیب گاز‌های به کار گرفته شده قلیان اکسیژن حدود ۸۰ درصد است و نیتروژن می‌تواند به میزان ۵ درصد به ترکیب گاز‌ها اضافه شود.» بهزاد، ولی زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت نیز در این باره می‌گوید: «این قلیان بعد از اینکه تاییدیه آن از سازمان غذا و دارو گرفته شد به‌عنوان تجهیزات پزشکی ثبت شده و در سازمان غذا و دارو استاندارد‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است. در این وسیله از ترکیب گاز‌های اکسیژن و N ۲ O با رعایت حدود تعیین‌شده در سازمان غذا و دارو برای اطمینان از اینکه ضرری برای سلامتی افراد نداشته باشد، استفاده می‌شود.»
با وجود ارائه این توضیحات و تاکید مقام‌های وزارت بهداشت بر سالم و بی خطر بودن این نوع قلیان ها، هنوز، اما و اگر‌هایی درباره مصرف آن وجود دارد. برخی از کاربران این قلیان‌ها مدعی شده اند که پس از مصرف قلیان اکسیژن به خنده افتاده اند یا حالتی به آنان دست داده که عادی نبوده است؛ موضوعی که با نگرانی برخی پزشکان همراه شده است. ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در این باره می‌گوید: «هر ترکیبی از مواد شیمیایی که از طریق سیگار، قلیان و حتی هوای آلوده وارد بدن می‌شود، ممکن است در آینده موجب سرطان یا سایر بیماری‌ها شود. معتقدم، وزارت بهداشت نباید به موضوع طرح مطالعاتی قلیان اکسیژن ورود داشته باشد. هر کار تحقیقاتی باید با رضایت افراد انجام شود و در وهله نخست روی نمونه حیوانی استفاده شده باشد. پس از اینکه مطالعات روی نمونه حیوانی انجام شد و مضر نبودن مورد آزمایش شده به اثبات رسید، می‌تواند طرح مطالعاتی روی نمونه انسانی انجام شود. انجام یک کار تحقیقاتی به طور مستقیم روی نمونه انسانی از منظر اخلاقی درست نیست. هنگامی که نسبت به انجام یک طرح تحقیقاتی اقدام می‌کنیم باید اخلاق پزشکی را در کانون توجه قرار دهیم. عوارض استفاده از قلیان اکسیژن هنوز مشخص نیست و این احتمال وجود دارد که عوارض ناشی از استعمال این قلیان طی یک ماه یا حتی چند سال آینده بروز کند. با توجه به اینکه عوارض استفاده از این قلیان نامشخص است اجرای این طرح مطالعاتی در ۱۰ استان یک کار اشتباه است.» با همه این‌ها و با وجود اظهارات مقام‌های وزارت بهداشت، به نظر می‌رسد تلاش‌ها برای اجرای گسترده طرح آزمایشی قلیان اکسیژن ادامه خواهد داشت.
انتهای پیام/.